1
گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2
خوارزمی، تهران، ایران
چکیده
گیاهان از طریق ریشهها با حجم قابل توجهی از بستر زمین در تماس هستند تا منابع اولیه برای ساخت غذا را تأمین کنند، در صورتیکه مقدار عناصر در محیط زندگیشان بیش از حد نیاز باشد وادار به پاسخهای سازشی شده یا از بین میروند. این عناصر سنگین همانند نیترات، فسفات، کروم، مس، آهن، منگنز، مولیبدن، روی، کادمیوم و کبالت تجزیه ناپذیر بوده، ولی از طریق تثبیت یا غیرفعال شدن در بافتهای گیاهی قابل پالایش میباشند. در این تحقیق توجه ویژهای به چهار گونه درختی زبانگنجشک (Fraxinus spp.)، چنار (Platanus spp)، اقاقیا (Robinia pseudo-acacia) و سرونقرهای (Cupressusarizonica) موجود در فضای سبز کارخانه مس و شهرک مسکونی سرچشمه در طی فصول بهار، تابستان و پاییز شده و شاخصهای مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و مکانیسمهای تحمل تنش محیطی و امکان بیشانباشتگری عنصر مس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که سطح مس در خاک کارخانه و شهرک به چندین برابر سطح مجاز آن رسیده علاوه براین عنصر سایر عناصر در خاک اطراف کارخانه تغلیظ مس و شهرک مجاور بیشتر بوده ولی این افزایش در مقایسه با افزایش عنصر مس ناچیز است. در کل گیاهان استراتژیهای متفاوتی را برعلیه سمیت فلزی بکار میبرند. سطح کلروفیل a و b و وزن خشک اندامهای هوائی در اکثر گونههای گیاهی محوطه کارخانه به نحو معنیدار و شاخصی نسبت به گونههای موجود در شهرک کاهش یافته بود. برعکس میزان انباشت عنصر مس در برگها و شاخهها این گیاهان دارای افزایش معنی‌داری در فضای سبز کارخانه نسبت به شهرک داشت. براساس مطالعات انجام گرفته در این سه فصل رشد و تجمع مس در اندامهای هوائی گونههای گیاهی مورد بررسی، درخت زبانگنجشک گونهی اصلی انباشتگر، بمنظور کاهش خطرات سمیت این عنصر سنگین در محیط زیست منطقه شناسایی شد.
)